سورفکتانت چیست؟

سورفکتانت به زبان ساده ماده ای است که هنگامی که به مقدار بسیار ناچیز استفاده می شود کشش سطحی آب را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

كلمه سورفكتانت مجموعه از کلمات " Surface active agent " می باشد. سورفکتانت ها معمولاً ترکیباتی آلی هستند که دارای گروههای هیدروفوبیک (دافع آب) که نقش دم و دنباله را دارد و گروههای هیدروفیلیك (جاذب آب) که نقش سر را دارد می باشند، بنابراین به تناسب ساختار مولكولی در حلالهای آلی و آب حل می شوند و باعث كاهش كشش سطحی در فصل مشترك هوا- آب و یا روغن- آب می شوند.

ساختار شیمیایی این مواد اغلب شامل یك مولكول نسبتا طولانی با یك انتهای آب گریز و انتهای دیگر آبدوست می‌باشد. قسمت آب گریز این مواد (یك دنباله هیدروكربنی طولانی) با رزین سازگار بوده و در جهت آن حركت می‌كند در حالیكه قسمت آب دوست به سمت بیرون جهت گیری نموده (بسمت فاز آب) و با احاطه نمودن رزین باعث سازگاری آن با آب می‌شود.درواقع سورفکتانت ها موادی هستند که میتوانند انرژی سطحی را بین سطوح به میزان زیادی تغییر دهندخاصیت یک سورفکتانت ناشی از دو شخصیتی بودن ساختمان ملکولی آن است به این معنی که همزمان دارای گروههای آبدوست و آبگریز میباشند. سورفکتانت ها نقش مهمی در بسیاری از کاربردهای عملی و محصولات بازی میکنند مثلاً : شوینده ها، انعقاد سازها (مثل: خون)، امولسیون کننده ها (مثل: كرم)، جوهرسازی، کف سازی (مثل: شامپو) ،دیسپرسنتها (جداكننده ها) ،پلیمر( مثل: لاستیك ماشین) و...

سورفکتانت ها معمولاً بوسیله گروههای باردار به 4 گروه سورفکتانت آنیونی (دارای بار منفی) ،سورفکتانت کاتیونی (دارای بار مثبت)، سورفکتانت غیر یونی (بدون بار) و آمفوتریک (دارای بار در مجموع خنثی) تقسیم بندی می شوند.

سورفکتانت های nonionic در قسمت سر خود بی بار هستند اگر بار منفی باشد سورفکتانت آنیونی و اگر مثبت بود سورفکتانت کاتیونی داریم. گاهی قسمت سر دارای هر دو بار منفی و مثبت است که به آن آمفوتریک گوئیم .

سورفکتانت‌ها ترکیباتی آلی هستند که دارای گروه‌های هیدروفوبیک (دافع آب) که نقش دم و دنباله را دارد و گروه‌های هیدروفیلیك (جاذب آب) که نقش سر را دارد می باشند، بنابراین به تناسب ساختار مولكولی در حلال‌های آلی و آب حل می‌شوند و باعث كاهش كشش سطحی در فصل مشترك هوا-آب و یا روغن-آب می‌شوند

بسیاری از ترکیبات شیمیایی کف و سطوح مرطوب ایجاد میکنند ولی جزء مواد فعال سطحی دسته بندی نمیشوند (مانند متیل الکل در محلول آبی) .

خصلت اصلی یک شوینده این است که تجمع آن در سطح مایع بیشتر از درون مایع است. این پدیده جذب نام دارد و در سطوح ما بین مایع-جامد، مایع-مایع و هوا-مایع ایجاد می شود.

رشد ریوی جنین

از هفته 33 بارداری سورفاکتانت در ریه جنین شروع به ساخت می کند. بنابراین اگر از این هفته به بعد کودک بدنیا بیاید مشکل کمتری از نظر تنفسی خواهد داشت. ولی تولد نوزاد زودرس با ایجاد سندرم زجر تنفسی جنین ممکن است موجب مرگ شود. برای تسریع در رشد ریه جنین هنگامی که احتمال زایمان زودرس وجود دارد به مادر داروهای کورتیکواستروئیدی تجویز می شود. همچنین سورفکتانت ریوی غیر تب زا و استریل موجود می باشد که فقط از راه داخل تراشه ای استفاده می شود. می توان سورفکتانت را بعد از به دنیا آمدن نوزاد از راه داخل تراشه به ریه نوزاد تزریق کنند و مشکل تنفسی نوزاد را حل کنند. سورونتا عصاره طبیعی ریه گاو می باشد که حاوی فسفولیپیدها، چربی های خنثی، اسیدهای چرب، و پروتئین های وابسته به سورفکتانت می باشد که به این ترکیب کولفوسریل پالمیتات (دی پالمیتوئیل فسفاتیدیل کولین)، پالمیتیک اسید، و تری پالمیتین افزوده شده است تا ترکیب استانداردی ایجاد شود که خواصی مشابه خواص پایین آورنده کشش سطحی سورفکتانت ریه طبیعی را نشان دهد.

خواص ضدعفونی کننده

سورفکتانت‌های کاتیونی درمحلول آبی به یک کاتیون نسبتا بزرگ فعال و یک یون کوچک غیرفعال یونیزه‌می‌شود.ترکیبات کاتیونی علاوه براثرات امولسیون‌کننده و پاک‌کننده دارای‌فعالیت باکتری‌کش علیه باکتریهای گرم‌مثبت و گرم منفی می باشند. بسیاری از ترکیبات ضدعفونی کننده معروف مانند بتادین و ستیل پیریدینیوم خواص سورفکتانتی دارند