گاز 141 b چیست؟

CFC ها و HCFC ها اغلب در صنایع خنک کننده و سردکننده به عنوان گاز خنک کننده مورد استفاده قرار می گیرند. در صنایع فوم پلی یورتان نیز از این ترکیبات به عنوان عوامل پف زا (Blowing Agents) برای تولید فوم های سخت پلی یورتان استفاده می گردد. معروف ترین گاز CFC مورد استفاده در صنایع فوم پلی یورتان، گاز R11 و پرکاربردترین گاز HCFC مورد استفاده گاز ۱۴۱b می باشد.

لایه اوزون

خداوند برای زندگی ایمن و آسوده بشر برروی کره زمین تمامی امکانات لازم را فراهم آورده است که یکی از نامشهودترین آن ها لایه اوزون می باشد. لایه ای به ضخامت حدود ۳ میلیمتر در اتمسفر جو زمین با غلظت بالایی از مولکول های اوزون (O3) که در سال ۱۹۱۳ توسط دانشمندان کشف شد. این لایه با جذب ۹۵ تا ۹۹٫۹ درصد از پرتوهای پر انرژی فرابنفش نور خورشید و تبدیل آن ها به پرتوهای کم انرژی تر فروسرخ، موجب امکان ادامه حیات بر روی کره زمین می شود.

تخریب لایه اوزون

در سال ۱۹۳۰ میلادی ترکیبات کلروفلورکربن ها (CFC’s) در ایالات متحده کشف و باگستردگی تمام در صنایع مختلف به کار گرفته شد. غافل از آنکه این ترکیبات با راهیابی به جو زمین و طی واکنش های شیمیایی که کلر و برم موجود در آن ها انجام می دهند به تدریج به غلظت لایه اوزون مخصوصا در قطب جنوب کاهش یافته و اثرات مخرب زیست محیطی از جمله گرم شدن زمین، خشکسالی، طوفان و سرطان های متنوع پوستی را حادث می شوند.

کلر موجود در ترکیبات CFCها (گازهای فریون) برخلاف کلر موجود در آب استخرهای شنا، گیاهان صنعتی، نمک دریا و آتشفشان ها به دلیل پایداری زیاد در آب باران حل نمی شوند و با گذشت زمان به سوی اتمسفر حرکت کرده و با تشکیا منواکسیدکلر موجب تخریب لایه اوزون می شوند.

هر یک از ملکول های کلر موجود در CFCها می تواند حدود ۱۰۰۰۰۰ ملکول اوزون را نابود کند.

جلوگیری از تخریب لایه اوزون

درسال ۱۹۸۷ سازمان ملل متحد توافق نامه جهانی را برای متوقف کردن تولید، فروش و پخش گازهای CFC تهیه کرد که به توافق نامه مونترال شهرت یافته است. بر اساس این توافق نامه می بایست براساس یک برنامه زمانی تعیین شده تولید CFCها متوقف شده و ترکیبات تازه ای به نام HCFCها (هیدروکلروفلروکربن ها) با محدودیت در سطح استفاده جایگزین گردند.

کاربرد های کلوروفلوروکربن ها و هیدروکلوروفلوروکربن ها

CFC ها و HCFC ها اغلب در صنایع خنک کننده و سردکننده به عنوان گاز خنک کننده مورد استفاده قرار می گیرند. در صنایع فوم پلی یورتان نیز از این ترکیبات به عنوان عوامل پف زا (Blowing Agents) برای تولید فوم های سخت پلی یورتان استفاده می گردد. معروف ترین گاز CFC مورد استفاده در صنایع فوم پلی یورتان، گاز R11 و پرکاربردترین گاز HCFC مورد استفاده گاز ۱۴۱b می باشد. البته گازهای HCFC به دلیل و وجود هیدروژن، رادیکال های آزاد کلر با ملکول های هیدروژن ترکیب شده و اثر مخرب کمتری برلایه اوزون بجا می گذارند.

وضعیت استفاده از CFC ها و HCFC ها در صنایع فوم پلی یورتان ایران

صنایع یخچال و فریزر

در ایران هنوز ۶۵ درصد از صنایع یخچال و فریزرسازی (مخصوصا کارخانه های کوچک و متوسط) از گاز R11 به عنوان عامل پف زا در تولید فوم پلی یورتان خود مورد استفاده قرار می دهند و ۳۵ درصد الباقی از گاز غیر مخرب سیکلوپنتان به این عنوان استفاده می کنند. گاز R11 به دلیل ممنوعیت تولید و تجارت جهانی در قالب روش های مختلفی از جمله با تغییر برچسب بسته بندی به عنوان گازهای دیگر وارد کشور می گردند. بیشتر گاز R11 وارد شده از کشورهای چین و هند خریداری می گردد.

لازم به ذکر است که بدلیل خوردگی ایجاد شده توسط گاز ۱۴۱b بر روی ABS مورد استفاده در بدنه درونی یخچال ها جایگزینی این گاز با گاز R11 هنوز در ایران مقدور نگردیده است.

صنایع ساندویچ پانل و عایق های اسپری

حدود ۷۰ درصد از صنایع ساندویچ پانل ایران (تولید پیوسته و تولید ناپیوسته) از گاز ۱۴۱b به عنوان عامل پفــزای فوم سخت خود استفاده کرده و الباقی استفاده از گاز سیکلوپنتان را جایگزین نموده اند. از سوی دیگر در صنایع عایق های اسپری تقریبا ۱۰۰ درصد از گاز ۱۴۱b استفاده می شود.